Bạn đã từng nghe đến Eris chưa? Hầu hết chúng ta đều biết về Sao Diêm Vương (Pluto), hành tinh lùn nổi tiếng từng là hành tinh thực thụ của Hệ Mặt Trời. Tuy nhiên, Eris – một hành tinh lùn khác nằm ở vùng ngoài cùng của Hệ Mặt Trời – cũng không kém phần quan trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá về Eris, hành tinh đã khơi dậy cuộc tranh cãi khoa học lớn chưa từng có và góp phần thay đổi cách nhìn nhận của chúng ta về các hành tinh trong Hệ Mặt Trời.
Eris Là Gì?
Eris là một hành tinh lùn nằm ở phía rìa Hệ Mặt Trời, trong vùng Vành đai Kuiper. Nó được phát hiện vào năm 2005 bởi một nhóm các nhà thiên văn học do Michael E. Brown dẫn đầu. Điều thú vị nhất về Eris là, khi mới được phát hiện, nó thậm chí còn được mô tả là lớn hơn Sao Diêm Vương, chính điều này đã làm dấy lên cuộc tranh cãi về việc liệu Sao Diêm Vương có còn là hành tinh hay không.
So Sánh Sao Diêm Vương Và Eris
Khi chúng ta đặt Eris cạnh Sao Diêm Vương, sự tương đồng giữa hai thiên thể là điều không thể phủ nhận. Cả hai đều thuộc hành tinh lùn và đều nằm trong Vành đai Kuiper, vùng không gian chứa nhiều vật thể băng giá quay quanh Mặt Trời. Tuy nhiên, điều làm cho Eris trở nên đặc biệt là các nhà khoa học ban đầu nghĩ rằng nó lớn hơn Sao Diêm Vương. Chính vì thế mà Eris trở thành tác nhân trực tiếp dẫn tới việc Liên đoàn Thiên văn Quốc tế (IAU) phải định nghĩa lại khái niệm “hành tinh” vào năm 2006.
Kích thước và Khối lượng
Mặc dù ban đầu ước tính cho thấy Eris có kích thước lớn hơn Sao Diêm Vương, các phép đo chính xác sau đó cho thấy Eris có khối lượng nặng hơn nhưng kích thước của nó thực chất nhỏ hơn một chút. Khối lượng của Eris đã làm cho các nhà khoa học nhận ra rằng, nếu chúng ta đồng ý gọi Sao Diêm Vương là một hành tinh, thì Eris cũng xứng đáng được gọi như vậy. Điều này đã dẫn đến việc Sao Diêm Vương bị giáng cấp thành hành tinh lùn vào năm 2006, và cả hai thiên thể giờ đều nằm trong một danh mục mới.

Cuộc Đua Giữa Eris Và Sao Diêm Vương
Vì Sao Eris Được Gọi Là “Kẻ Lật Đổ”?
Ngay từ khi được phát hiện, Eris đã khiến cả giới thiên văn kinh ngạc bởi nó thách thức vị thế của Sao Diêm Vương – hành tinh thứ 9 huyền thoại của Hệ Mặt Trời. Chính vì sự tương đồng về kích thước, khối lượng và quỹ đạo mà Eris được gọi là “kẻ lật đổ” (The Pluto Killer). Điều này đã tạo nên cuộc đua thú vị giữa Eris và Sao Diêm Vương, và cuối cùng dẫn đến sự thay đổi lớn trong cách chúng ta định nghĩa “hành tinh”.
Vậy tại sao lại có cuộc đua này? Đây là một trận chiến học thuật và lý thuyết. Lần đầu tiên, các nhà thiên văn buộc phải xem xét lại định nghĩa về hành tinh. Vào ngày 24/08/2006, tại Hội nghị của Liên đoàn Thiên văn Quốc tế tại Praha, người ta đã đưa ra tiêu chí mới cho việc công nhận hành tinh:
- Hành tinh phải quay quanh Mặt Trời.
- Hành tinh phải có đủ khối lượng để có hình dạng gần tròn.
- Hành tinh phải “làm sạch” vùng không gian xung quanh quỹ đạo của nó.
Điều này đã loại bỏ Sao Diêm Vương và Eris khỏi danh sách hành tinh chính thức, biến chúng thành hành tinh lùn. Nói cách khác, giờ đây Eris và Sao Diêm Vương không còn là hai hành tinh riêng biệt nữa, mà trở thành “đồng đội” trong hạng mục mới – “hành tinh lùn”.
Đặc Điểm Quỹ Đạo Của Eris
- Khoảng cách với Mặt Trời: Quỹ đạo của Eris nằm xa hơn rất nhiều so với Sao Diêm Vương. Eris nằm ở cách Mặt Trời khoảng 96 đơn vị thiên văn (AU), tương đương với khoảng 14.4 tỷ km.
- Chu kỳ quay quanh Mặt Trời: Phải mất 557 năm để Eris hoàn thành một vòng quay quanh Mặt Trời. Trong khi đó, Sao Diêm Vương chỉ cần 248 năm để làm điều tương tự.
- Quỹ đạo nghiêng: Một yếu tố đáng chú ý nữa là quỹ đạo của Eris nghiêng nhiều hơn so với các hành tinh khác. Với độ nghiêng khoảng 44 độ, Eris có một quỹ đạo rất ellip, dẫn đến những thay đổi lớn về khoảng cách giữa nó và Mặt Trời.

Ý Nghĩa Của Việc Phát Hiện Eris
Phát hiện ra Eris có ý nghĩa lớn đối với thiên văn học hiện đại, bởi nó khơi mào cho cuộc tranh cãi về việc phân loại hành tinh. Thực tế, nhờ Eris mà Sao Diêm Vương đã phải “lùi bước” khỏi vai trò hành tinh truyền thống. Điều này không chỉ tác động đến chúng ta, mà còn thay đổi sâu sắc cách các nhà thiên văn coi xét hàng ngàn vật thể khác trong không gian. Mở rộng tầm nhìn từ chỉ các hành tinh đến cả những thiên thể lùn như Eris đã giúp tạo nên một cái nhìn toàn diện hơn về hệ thống Hệ Mặt Trời.
Ngoài ra, nó còn nêu bật lên quan điểm rằng, các vật thể nhỏ ở ngoài rìa Hệ Mặt Trời còn rất nhiều điều để khám phá. Eris chỉ là một trong số hàng ngàn tiểu hành tinh và hành tinh lùn nằm trong hoặc xa hơn vùng Vành đai Kuiper.
Vậy Tương Lai Nghiên Cứu Với Eris Là Gì?
Việc phát hiện ra Eris rõ ràng mang đến một loạt các câu hỏi mới về vùng xa xôi của Hệ Mặt Trời. Điều này không chỉ giúp các nhà khoa học có cơ hội khám phá thêm nhiều hành tinh lùn khác mà còn cần thiết lập các sứ mệnh vũ trụ để hiểu rõ hơn về các đặc điểm vật lý của Eris.
Hiện nay, Eris rất khó đoán xét một cách chi tiết vì khoảng cách quá xa. Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là kính thiên văn không gian James Webb, chúng ta sẽ có cơ hội sâu sắc hơn để nghiên cứu không chỉ hành tinh lùn này mà cả vùng Vành đai Kuiper. Đó chắc chắn sẽ là nền tảng để hiểu rõ không chỉ quá khứ mà cả tương lai của hệ thống các hành tinh và thiên thể quanh Mặt Trời.
Kết Luận
Nếu Sao Diêm Vương từng được coi là hành tinh quan trọng thứ chín của chúng ta, thì sự xuất hiện của Eris đã thay đổi hoàn toàn nhận thức đó. Với cuộc đua giữa Sao Diêm Vương và Eris, bối cảnh của thiên văn học hiện đại đã buộc phải thay đổi và cập nhật. Eris không chỉ là một hành tinh lùn mà còn là biểu tượng cho sự thay đổi, thử thách những quy chuẩn cũ để mở ra hướng đi mới cho khoa học.
Vậy bạn nghĩ sao? Liệu chúng ta còn có thể phát hiện thêm những bất ngờ nào khác tại rìa xa xôi của hệ Mặt Trời? Điều chắc chắn là, các khám phá phía trước sẽ còn đầy thú vị và bất ngờ. Hãy cùng theo dõi cuộc hành trình này nhé!